موضوعات اصلي
بارومتر يعني دستگاهي براي سنجش فشار هوا. اين دستگاه براي اندازه گيري فشار جَو به كار مي رود. ريشه تمام تغييرات در وضع هوا جريان هواي سرد و گرم است. اين گونه جريان ها در ميزان فشار جَو يا هوا تأثير مي گذارد. بنابراين، اگر بتوانيم فشار هوا را اندازه گيري كنيم به جريان هاي هواي سرد و گرم نيز پي خواهيم برد و آن گاه در نتيجه، مي توانيم وضعيت هوا را نيز پيش بيني كنيم. با كدام دستگاه مي توان فشار هوا را اندازه گرفت؟ با يك بارومتر جيوه اي. پس بارومتر يعني دستگاه سنجش فشار هوا. نحوه ي كار با بارومتر به گونه اي است كه در تصوير ملاحظه مي كنيد. در داخل يك ظرف مقداري جيوه ريخته و يك لوله خلأ دار هم واژگونه بر روي آن قرار داده اند. وقتي كه هوا بر سطح جيوه فشار مي آورد، جيوه در آن، بالا مي رود و آن قدر بالا مي رود تا وزن ستون جيوه با فشار هوا برابر شود. آن گاه مي بينيم كه جيوه در برابر يكي از اعدادي كه بر بدنه ي لوله چاپ شده، توقف مي كند. با خواندن اين عدد به ميزان فشار هوا پي مي بريم. در شرايط عادي و در سطح دريا، جيوه در لوله خلأدار تا 75 سانتي متر بالا مي رود. اكنون فرض كنيم كه فشار هوا كم شود، در اين صورت جيوه اندكي پايين مي آيد. در ضمن، اين تغيير به ما فهماند كه باد و طوفاني دارد پيوسته به منطقه ي ما نزديك مي شود. زيرا هميشه باد به سوي مناطق كم فشار روي مي آورد. اما بر عكس، هر گاه ستون جيوه در لوله، بالا برود نشان خوبي وضع هواست. در سـطح دريا فشار هوا به گونه اي است كه جيوه حداقل و حداكثر بين 5/67 تا 5/77 سانتي متر بالا و پايين مي شود.
بارومتر خشك
بارومتر خشك را آنه روئيد مي گويند. اين واژه از زبان لاتيني گرفته شده و به معناي« غير مايع» است. پس اين نوع بارومتر با جيوه كار نمي كند. طرز ساختن بارومتر خشك اين گونه است: نخست، فضاي درون جعبه اي را از هوا خالي مي كنند تا مانند لوله خلأدار در«بارومتر جيوه اي»، قابل استفاده باشد. سپس هر گونه تغييري در فشار هوا بر بدنه ي اين جعبه تأثير مي گذارد. يعني اگر فشار هوا زياد بشود، بدنه ي جعبه تو مي رود و در اين هنگام فنري كه در داخل آن نهاده شده و به عقربه اي متـصل است، به كار مي افتد. اين عقربه بر روي يك صفحه ي درجه بندي شده مي گردد و درجه ي فشار هوا را به ما نشان مي دهد. بارومتر خشك به دقت بارومتر جيوه اي كار نمي كند. در ضمن جالب است اين را هم بدانيد كه جيوه در ميان مايعات از همه سنگين تر است. براي مثال اگر بخواهيم به جاي جيوه، آب در لوله بارومتر بريزيم، بايد لوله اش به طول 9 متر باشد. 
چرا در دماسنج جيوه ريخته اند؟
واژه ي دماسنج خود به شما مي گويد كه چه كاري از دستش بر مي آيد. دما يعني حرارت و سنج يعني اندازه گرفتن آن. پس دماسنج دستگاهي است كه با آن درجه حرارت را تعيين مي كنند. براي تعيين حرارت، تنها راه، اين است كه اثر و تغييرات آن را بر جسمي مورد توجه قرار دهيم. مثلاً چون ما تغيير محسوسي، بر اثر حرارت، در جسمي مشـاهده كنيم. درباره اش مي گوييم: «اين جسم خيلي داغ است!» گرما و سرما، اجسام بسياري را تحت تأثير و دگرگوني قرار مي دهند. پس ما براي درست كردن دماسنج به ماده اي نيازمنديم كه سرما و گرما در آن بي تأثير بوده، حالت طبيعي اش را دگرگون نسازد. براي اين منظور، جيوه مناسب ترين ماده است. هر چند كه حرارت باعث افزايش حجم جيوه مي شود، ولي درجه ي اين افزايش در همه ي حالات ثابت و معين است. مثلاً هرگاه جيوه اي را در يك لوله ي شيشه اي بريزيم و آن را گرم كنيم، خواهيم ديد كه جيوه تا حد معيني انبساط يافته، خود به خود در لوله بالا مي آيد. سپس هر گاه مجدداً عين همان حرارت را به جيوه بدهيم دوباره تا همان نقطه ي اول بالا خواهد آمد. پس دماسنج به سادگي از يك لوله ي شيشه اي حاوي جيوه درست مي شود. البته بايد آن لوله را با اعداد درجه بندي هم بكنيم تا بتواند درجه بالا و پائين آمدن جيوه را به روشني بيان كند. در دماسنج هاي جديد، جيوه در لوله اي به باريكي يك سنجاق ريخته شده و منفذ آن نيز از موي انسان تنگ تر است. در انتهاي لوله، مخزن كوچكي است كه فقط در آن، به اندازه ي لازم جيوه قرار دارد. اما در خود لوله به جاي جيوه، يا گاز نيتروژن ريخته اند و يا اصلاً هوايش را كشيده و خلأ در آن ايجـاد كرده اند. جيوه در چنين لوله اي بالا و پايين مي رود و بدين وسيله درجه حرارت را تعيين مي كند.
بر اثر گرما حجم جيوه افزايش مي يابد = انبساط جيوه
بر اثر سرما حجم جيوه كاهش مي يابد = انقباض جيوه
دو شيوه در درجه بندي لوله دماسنج متداول است: 1- فارنهايت 2- صد بخشي يا سانتيگراد. در درجه بندي صد بخشي، صفر، نقطه ي انجماد آب است و 100 نقطه جوش آن. اما در درجه بندي فارنهايت، 32 نقطه ي انجماد است و 212 نقطه ي جوش آن. دماسنج پزشكي كه براي تعيين درجه ي حرارت بدن ما به كار مي رود، به گونه اي ساخته شده كه وقتي جيوه در لوله، بالا رفت تا مدتي هم چنان بر سر جايش باقي مي ماند. سپس بايد آن را به شدت تكان بدهيم تا جيوه، دگر باره به مخزن خود باز گردد.
